Ters İbraz (Chargeback) Nedir, Nasıl Yapılır?

Banka ve kredi kartlarının güvenli kullanımıyla ilgili birçok farklı uygulama vardır. Bunlardan biri, chargeback olarak da bilinen ters ibrazdır. Kart sahibinin satıcı ile anlaşmazlık yaşaması durumunda devreye giren ters ibraz, dolandırıcılıkları önleme amacıyla uygulanır. Peki, tam olarak ters ibraz ne demektir ve hangi durumlarda ters ibraz yapılır?

Ters ibraz, kart sahiplerini dolandırıcılığa karşı korumak amacıyla uygulanan ve gerekli durumlarda harcanan tutarın kart sahibine ödenmesini sağlayan bir güvenlik prosedürüdür. Banka ve kredi kartı kullanıcıları, yapılan alışverişlerde satıcı ile sorun yaşadıklarında, sipariş ettikleri ürünleri alamadıklarında veya kendi bilgileri dışında bir ücret tahsil edildiğinde harcama itirazında bulunabilirler. Bu itirazın kabul edilip söz konusu tutarın kart sahibine geri ödenmesi işlemi ise ters ibraz (chargeback) olarak adlandırılır.

Mastercard, Visa, American Express ve diğer tüm uluslararası kartlı ödeme kuruluşları, kullanım şartları arasında ters ibraza da yer verir. Bu nedenle müşterilerine kart kullandıran tüm bankalar, harcama itirazlarını prosedüre uygun bir şekilde değerlendirmekle yükümlüdür. Chargeback ile ilgili şartların uluslararası geçerliliği olduğu için hem yurt içi hem de yurt dışı harcamalar ters ibraz konusu olabilir.

Chargeback süreci, kart sahibinin müşterisi olduğu banka ile ödemeyi alan satıcının çalıştığı banka tarafından yürütülür. Kart sahibi ters ibraz başvurusunda bulunarak süreci başlatır ve sürecin devamı bankalar arasında ilerler. Satıcının çalıştığı banka ise itiraz edilen harcamayı incelemek için satıcı ile iletişime geçer. Ters ibraz süreci kısaca şöyle ilerler:

1. Kart kullanıcısı, kart sahibi bankaya harcama itirazı başvurusu yapar.
2. Kart sahibi banka, müşterisinden gelen talepteki harcamanın yapıldığı iş yerini tespit eder. 
3. Harcama itirazı, söz konusu iş yerinin bağlı olduğu bankaya yönlendirilir.
4. İş yeri bankası, satıcı pozisyonundaki müşterisine harcama itirazını bildirir ve harcama ile ilgili belgeleri ister.
5. İş yeri, kendisine verilen süre içerisinde gerekli belgeleri bankasına iletir. 
6. Kart sahibinin itirazı ile iş yerinin ibraz ettiği belgeler karşılaştırılır. 
7. İlgili süre içerisinde iş yerinden herhangi bir belge gelmezse veya gelen belgeler yeterli görülmezse kart sahibinin itirazı kabul edilir. 
8. İtiraz kabul edildiğinde iş yeri bankası, söz konusu ücreti iş yerinin hesabından alarak kart sahibi bankaya iade eder, kart sahibi banka ise ücreti müşterisinin kartına yatırır. 
9. İş yerinden gelen belgeler yapılan harcamayı doğrulamaya yeterliyse harcama itirazı reddedilir. 
10. İtiraz reddedildiğinde herhangi bir ücret iadesi yapılmaz fakat kart sahibinin veya kart sahibi bankanın gelen belgeleri yetersiz bulması sonucunda harcama itirazı tekrarlanabilir.  

Ters ibrazın yapılmasındaki başlıca neden, kart bilgilerinin çalınması veya kopyalanmasıdır. Çünkü bu gibi durumlarda kart sahibinin bilgisi dışında harcamalar yapılır ve kart sahibi, bu harcamalara itiraz eder. Fakat chargeback gerektiren tek neden bu değildir. Kart hamillerinin ters ibraz talebinde bulunabileceği birçok farklı durum vardır. Ters ibraz türlerini ve tüketicilerin talep nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:
Kart sahibinin bilgisi dışında çekilen tutarlar

• Dolandırıcılık itirazları
• Bilgi ve belge talepleri
• Mükerrer işlemler
• Kart sahibinin işlemi hatırlamaması
• Yapılan harcama ile karttaki işlem tutarının farklı olması
• Provizyon hatası itirazları
• İptal ve iade işlemleriyle ilgili itirazlar
• Ücret ödenmesine rağmen ürün veya hizmet alınamaması
• Satın alınan ürünün hasarlı, hizmetin kusurlu olması gibi durumlar

Kart ile yapılan harcamalarda bir yanlışlık olması, kart sahibi tarafından geç fark edilebilir. Fakat itiraz süresi dolmadığı sürece harcama itirazı yapabilmek mümkündür. Bu noktada itiraza konu olan harcamanın karta yansıma tarihi dikkate alınır. Başvuru süresi ise harcamanın kartta göründüğü tarihten itibaren 540 günü aşamaz.

Buradaki 540 gün toplam süreyi kapsamakta olup işleme ve itiraz sebebine göre başlangıç tarihi farklı olabilir. Nihai olarak ters ibraz başvurusu, 540 gün sınırını aşmamak kaydıyla ürünün teslim alındığı veya hizmetten yararlanılan tarihten itibaren 120 gün içinde yapılmalıdır. 120 günlük sürenin başlama tarihiyle ilgili şu örnekleri verebiliriz:

• Konaklamalarda tesisten ayrılma (check out) tarihi
• Rent a car işlemlerinde arabanın işletmeye teslim edildiği tarih
• İade/iptal itirazlarında iade/iptal işlemiyle ilgili belgenin tarihi
• Ürünlerde teslim, hizmetlerde yararlanma tarihi

Bankalar, gerekli durumlarda ters ibraz taleplerini matbu dilekçe ile alırlar. Bu durumlarda kart sahiplerinin banka şubelerine giderek bir dilekçe vermeleri gerekir. Ters ibraz dilekçe örneğine ise banka şubelerinden ulaşılabilir. Genellikle hazır bir dilekçe bulunur ve kart sahibi, gerekli bilgileri doldurup imzalayarak dilekçeyi bankaya verebilir.

Ters ibraz gerektiren durumlar, itiraz edilen harcamayla ilgili iş yerinin güvenilirliğini önemli ölçüde sarsar. Özellikle e-ticaret sitelerine karşı tedbirli yaklaşan kart kullanıcıları, sadece güvenli ödeme yöntemleri sunan satıcıları tercih ederler. Siz de e-ticaret sitenizde güvenli ödeme yöntemleri sunmak ve ters ibraz riskini en aza indirmek istiyorsanız “E-Ticaret Sitenizde Kullanabileceğiniz Ödeme Alma Yöntemleri” başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.